VAN ONZE CORRESPONDENT IN CHINA - In een reeks over het
onderbelichte hedendaagse China publiceren wij verhalen van een Vlaming in
China. Ditmaal vroegen we hem om iets te vertellen over de zopas afgeschafte éénkindpolitiek
in China.
Tweekindpolitiek in China
Vorige donderdag (29/10) is in China de 计划生育政策 (jìhuà
shēngyù zhèngcè) éénkindpolitiek definitief afgeschaft en vervangen door een
tweekindpolitiek. In het westen is dat als groot nieuws aangekomen maar wie de
zaak van nabij gevolgd heeft, wist dat dit er zat aan te komen.
Tijdens de hoogdagen van Mao werden ouders aangemoedigd om
veel kinderen te hebben. De éénkindpolitiek is in 1978, kort na Mao Zedong's
dood, bedacht door Song Jianin nadat hij twee amerikaanse publikaties en
computersimulaties had bestudeerd. De wet werd officieel van kracht in 1979.
De éénkindpolitiek heeft dus niets met maoisme, zelfs niet
met communisme te maken!
Voor wie meer wil weten over de verschrikkingen en barbaarse
gevolgen van de invoering van de éénkindpolitiek, lees: "Moeder van de
rekening" van Steven W. Mosher, Harcourt Brace & Co; 1993.
Interessant, heel veel details, maar een beetje westers gekleurde versie.
De éénkindpolitiek gold enkel voor de Han Chinezen (de
"kern" Chinezen). De 少数民族 (shǎoshù mínzú) de 55 erkende minderheden,
bijna 10 % van de totale bevolking van China, waren vrijgesteld van de
éénkindpolitiek.
Kort na de invoering werden de wijkcomite's (meestal
vrouwen) belast met het toezicht op de naleving. De sociale controle was
bikkelhard en meedogenloos.
Zo ook waren de straffen: vrouwen die hun tweede kind
verwachtten en die voor de overheid (ook het onderwijs) werkten, werden op
staande voet ontslagen. De sociale druk voor abortus was erg groot.
In de jaren 90 was de éénkindpolitiek in China algemeen
ingeburgerd en zelfs algemeen maatschappelijk aanvaard!
Uitzonderingen waren niet uitzonderlijk
Voor de Han Chinezen waren er altijd al verschillende
mogelijkheden om aan de éénkindpolitiek te ontsnappen.
- Guanxi. Als je bevriend was met iemand in de administratie
of de politiek, kon er altijd wel wat geregeld worden. Vooral voor ouders die
in het leger werkten, werd de éénkindpolitiek heel losjes toegepast.
- Betalen. Wachten tot de zaak voor de rechtbank kwam en dan
de boete betalen. De boetes waren afhankelijk van je inkomen en je status. Mijn
ayi heeft destijds (in 2002) 400 CNY betaald voor haar tweede kind.
- Niet geregistreerde kinderen. Dit gebeurde vooral kort na
1980, toen de de invoering grote polarisatie onder de bevolking veroorzaakte.
Maar ook na 2000 waren er nog steeds niet geregistreerde geboorten.
- Emigreren. Tijdelijk of definitief naar het buitenland
gaan wonen.
- Met een buitenlander huwen. Officieel gold de
éénkindpolitiek ook voor vrouwen die met een buitenlander getrouwd waren, maar
dat was in de praktijk moeilijk af te dwingen; de ouders registreerden hun
kinderen in het land van de vader.
Geleidelijk kwamen er maatregelen om de éénkindpolitiek af
te zwakken:
- Wie als eerste kind een meisje had en aan bepaalde andere
voorwaarden voldeed, mocht "nog eens proberen"
- Een jaar of tien geleden waren er al zoveel uitzonderingen
dat nog maar een derde van de Chinezen aan de éénkindpolitiek onderworpen was.
- Een jaar of drie geleden werd de éénkindpolitiek
afgeschaft voor echtparen die beiden uit een éénkindgezin komen.
Er kwam ook weerstand tegen de geldboetes en het ontslag van
overtreders van de éénkindpolitiek. Ik herinner mij een tijd geleden de heisa
op Weibo, Renren en WeChat toen een lerares veroordeeld werd tot ontslag en een
(kleine) geldboete toen ze haar tweede kind verwachtte.
De éénkindpolitiek heeft de tradities in China een flinke
schok gegeven. Traditioneel gaan meisjes, als ze trouwen, inwonen bij de ouders
van de bruidegom. Ook nu nog verwachten ouders dat hun schoondochter voor hen
zorgt als ze hulpbehoevend worden. Dat betekent dat ouders die als enig kind
een meisje hebben, weten dat er een dag komt dat ze hun enig kind
"verliezen", zeker als hun dochter trouwt met iemand die ver van hen weg
woont.
Ouders met een dochter, zijn op zichzelf aangewezen als ze
een dagje ouder worden. Het pervers gevolg (van de combinatie van tradities en
de éénkindpolitiek) is dat alle ouders een jongen willen. Meisjes worden
massaal geaborteerd, wat wettelijk verboden is, maar toch gedaan wordt. Men
heeft een tijdlang echografie verboden (zodat men niet kon weten of er een
jongen of meisje aankwam) maar dat was niet vol te houden. Vandaag mogen
dokters en verpleegkundigen die op de echografie duidelijk zien of het een jongen
of meisje is, dat niet vertellen aan de ouders. Een bron voor hongbao’s
natuurlijk.
Specialisten hebben al voorspeld dat de afschaffing van de
éénkindpolitiek geen enkel effect gaat hebben op de bevolkingsevolutie in
China. Het doel van de afschaffing is natuurlijk om een oplossing te bieden
voor de snel verouderende bevolking in China. Om meer werkkrachten toe te
voegen aan de economie. Dat gaat dus niet lukken.
China is de laatste decennia supersnel veranderd. Zo ook de
tradities, sociale verhoudingen en gewoonten. Jonge echtparen willen simpelweg
geen kinderen meer. Enkel de druk van de grootouders dwingt vele gezinnen om
toch nog een kind op te voeden. Maar twee kinderen: no way!
Er wordt nog steeds hevig getrouwd in China maar het aantal
scheidingen in Shanghai ligt op ongeveer hetzelfde niveau als in Londen. De
nieuwe samenlevingsvormen doen het blijkbaar goed in China: het aantal bewust
kinderloze echtparen neemt snel toe.
Ook het aantal "bewuste single" (vooral vrouwen,
maar ook mannen) neemt razendsnel toe. De ACWF (een spreekbuis van de regering)
veroordeelt dit scherp. In campagnes op radio, tv en andere media hebben ze het
over "shengnu's" (剩女; shèngnǚ; letterlijk "leftover women")
Een paar maanden geleden was er een hevige reactie op Weibo
en WeChat. Veel van deze zogenaamde shengnu's zijn carrierevrouwen,
zakenvrouwen en bijzonder hoog opgeleide dames. Zij waren het beu om door de
regering te worden gedenigreerd tot "overblijvende vrouwen". Zij
kiezen hun partner, meestal voor kortstondige relaties, zelf uit. En willen
daarbij geen goed- of afkeuring van officiele zijde.
Als ze in Beijing echt iets willen doen aan de omgekeerde
pyramide, dan gaan ze iets anders moeten verzinnen.
Tot zover dit verhaal van een Vlaming in China.
Nawoord
Schoktherapieën zoals de éénkindpolitiek botsen met onze
westerse waarden. Een mens leven geven in functie van de economische
draagkracht van een volk is niet opbeurend, maar wie nog durft nadenken zal
misschien wel tot de conclusie komen dat het niet onverstandig is en daarom
door de Chinese bevolking tijdelijk aanvaard werd. Of het klakkeloos overnemen
van de moderniteit zo’n positieve zaak is, valt nog af te wachten.
Pjotr
Geen opmerkingen:
Een reactie posten