In de startblokken

ANDERS GELEZEN

On your marks, go!

De politieke atleten maken zich klaar voor een verkiezingsjaar en dat ziet er voor enkele politieke families niet zo best uit. Voor de ene is de federale erfenis al wat zwaarder dan voor de andere, maar het wordt voor iedereen lastig om ook lokaal het partijprogramma te volgen. Eens anders vooruitblikken.

Franstalige traditionele partijen zitten gebeiteld

Aan Franstalige kant kan men het jaar van de gemeenteraadsverkiezingen met een gerust gemoed beginnen. De dominantie van de PS zal nauwelijks lijden onder het federaal compromis en voor elke besparing zal men in omfloerste termen wel duidelijk maken dat het vooral Vlaanderen is die de prijs moet betalen; de sterkste schouders eerst. Vooral in Brussel kan het geluk van de PS niet op. Meer geld voor de Brusselse PS-baronieën en een splitsing van MR en FDF kan alleen maar de hegemonie van de PS versterken. Dat vanuit Vlaanderen  het kiezerspubliek beperkt wordt tot de zes faciliteitengemeenten is bijna uitsluitend voor het FDF slecht nieuws. In Wallonië is er nauwelijks nog oppositie en dank zij hun frontvorming tijdens de onderhandelingen kunnen de traditionele partijen met weinig tegenstand op verkiezingstournee vertrekken. Samengevat: de situatie in Franstalig België zit meer dan ooit muurvast.

Verdeeld Vlaanderen

In Vlaanderen ziet de situatie er totaal anders uit. Di Rupo slaagde er niet alleen in om de PS dominantie in Wallonië te behouden/versterken maar hij kon met medewerking van Caroline Gennez – die het met zoveel woorden toegaf – de Vlamingen uiteenspelen en N-VA voor een onmogelijke keuze plaatsen, waardoor de verdeeldheid en de grimmigheid van het debat zich nu reeds laat voelen. Menig politiek analist vond in het aflopend jaar dat de tijd van de kartels voorbij was. Fout, want ze zijn nog altijd heel levendig gebleven op lokaal vlak. Getuige de klassieke “burgemeesterlijsten” of andere omfloerste benamingen voor kartelvorming. Als het  om de postjes gaat is men duidelijk veel inventiever dan wanneer men woord moet houden. Carl Devos (UGent) had het onlangs over “gezwollen verklaringen” van politici. Uitspraken die achteraf niet gehouden worden en alleen maar het wantrouwen doen toenemen. Het aangehaalde voorbeeld, de uitspraak van Wouter Beke, dat hij niet zou besturen zonder N-VA, is naar mijn aanvoelen echter niet zomaar een gezwollen verklaring maar wel degelijk een levendige eis van de Vlaamsgezinde achterban. Dat hij zijn woord niet hield is terug te voeren tot de interne verdeeldheid waarbij de Vlaamsgezinde vleugel het diende af te leggen tegen het Belgischgezinde establishment, met het ACW/ACV op kop. Hoe dan ook, de partijpolitieke profilering lijkt onvermijdelijk in een verkiezingsjaar.

De Wever slanker maar ook ready to go?

N-VA begint aan de koers met een electorale bonus op de traditionele partijen. Met als belangrijkste doelstelling een gemeentelijk draagvlak creëren, past de eventuele burgemeesterskandidatuur van Bart De Wever in Antwerpen alvast perfect. Met nog een reeks nieuwe bekende koppen erbij lijkt het er sterk op dat N-VA ten minste op diverse plaatsen kan uitgroeien tot een lokaal breed gedragen partij. Op langere termijn is het niet uitgesloten dat de partij evolueert naar een traditionele partij waarvoor het partijprogramma niet langer de leidraad is. Eén voorbeeldje dat aangeeft hoe moeilijk het soms is om het partijprogramma ook lokaal te implementeren: in kustgemeente Middelkerke wil N-VA de gemeentelijke belastingen op het inkomen voor de bewoners/kiezers afschaffen en – nu komt het – de gederfde inkomsten goedmaken door méér belasting te heffen op de tweede verblijven. Precies of daar niet veel N-VA kiezers tussen zitten die zich zo gepakt weten. Mensen uit de middenklasse die hun verdiende centjes belegden in een appartementje aan zee zonder tot de categorie der rijken te behoren. De hamvraag is of N-VA inderdaad een lokale machtsbasis zal kunnen uitbouwen of niet. Een dubbeltje op zijn kant als u het mij vraagt.

CD&V landelijk kwetsbaar?

Het zou goed zijn om de sterke lokale verankering van CD&V niet te onderschatten. Vanuit een sterke organisatie en met zeer veel competente vrijwilligers heeft CD&V decennialang een kapitaal opgebouwd dat zich niet zomaar laat omver blazen. Ere wie ere toekomt, hun lokale verdiensten zijn in diverse landelijke gemeenten groot en CD&V is lokaal nog steeds een geduchte tegenstander, zelfs voor een N-VA met de wind in de zeilen. Blijft de vraag in welke mate het federale compromis zal nawerken. Dat er in Vlaams-Brabant geen stemmen meer naar Brussel gaan is misschien een troef in 2014 maar in 2012 zindert vooral de prijs na die de BHV- splitsing kost. Hoe geloofwaardig is de clan Van Rompuy nog, wanneer men even in herinnering brengt dat Herman destijds elke federale regering met een Vlaamse minderheid zou bekampen tot hij erbij neerviel. Kunnen de CD&V’ers en hun kiezers in de zes faciliteitengemeenten zich nog opwarmen na dit compromis, waardoor ze deel uitmaken van een apart Brussels kieskanton en de burgemeesters benoemd kunnen worden tegen de wil in van de Vlaamse regering en daarvoor slechts afhankelijk zijn van één persoon: een Franstalige voorzitter van de Raad van State. Bij de Vlamingen in deze gemeenten leeft het besef dat zij via de hoofdstedelijke gemeenschap  nog meer de druk van de Franstalige meerderheid zullen ondergaan inclusief de pesterijen die de landelijke pers niet halen maar lokaal wel grote invloed hebben op hun stemgedrag. Wat denkt de aanhang van CD&V boegbeeld Brigitte Grouwels in Brussel nu de Vlamingen er nog meer gemarginaliseerd worden door het compromis? Gelukkig is er nog Aalter met zijn Kremlin. Maar in talrijke andere gemeenten zal het voor CD&V zaak worden om het federale compromis zoveel mogelijk uit de campagne te weren. In de grootsteden ziet CD&V op tegen een achterstand die na het vertrek van enkele sterkhouders alleen maar groter dreigt te worden. In Antwerpen leeft de perceptie dat  de CD&V-schepenen zich vooral vastklampen aan hun mandaat waardoor hun vroegtijdige alliantie met de burgemeester wellicht negatief zal uitdraaien voor CD&V. Samengevat, het zijn bange tijden voor Beke omdat het te duur betaalde communautair compromis de Vlaamsgezinde achterban zwaar op de maag ligt en het sociaal economisch compromis een deel van de Belgischgezinde achterban zal ontstemmen. Het zou voor CD&V (waar het ACW/ACV de plak zwaait) een heel slechte zaak zijn, mocht voor oktober blijken dat de talrijke ARCO spaarders hun centen toch kwijt zijn.

“Open” VLD lokaal op apegapen?  

De hete adem van N-VA moet Open VLD niet welgevallig zijn. Daarenboven zitten er nogal wat politici “met een ander gedacht” in de partij van Alexander en zijn entourage. De liberalen zijn landelijk veel minder sterk ingebed dan CD&V, maar de grote vraag is waar Open VLD stemmen kan winnen? Anders gezegd, van wie kunnen ze stemmen afsnoepen, behalve van LDD die niets meer voorstelt en de weinige kiezers dreigt te verliezen aan Open VLD of - meer waarschijnlijk - aan een winnende N-VA. Het lijkt er sterk op dat Open VLD al blij zal mogen zijn met een status quo.

Is de Socialistisch Partij eindelijk Anders?

Dat er met Bruno Tobback een nieuwe wind waait zou wel eens een positief effect kunnen hebben en vooral de hegemonie in de grootsteden Antwerpen en Gent behouden of zelfs versterken. Voor burgemeester Patrick Janssens is de verkiezingstijd reeds een tijdje bezig, getuige zijn boek over “voor wat hoort wat” en het sluiten van een  electoraal kartel met CD&V om zo zijn voornaamste concurrent Bart De Wever voor te zijn. Draait het verkeerd uit, dan wordt de situatie van sp.a ook regionaal een probleem.  Ondertussen zit men in Hasselt met een flinke kater, nu Steve door de mand is gevallen en het kaviaarsocialisme tot machtsmisbruik heeft geleid. Dat zou wel eens kunnen voelbaar zijn in gans de provincie “Limburg allein”. Maar wat sp.a eveneens parten kan spelen zijn de onafwendbare besparingen die ook voelbaar zullen zijn voor hun traditionele achterban. Wellicht zal men federaal deze slechte tijdingen uitstellen tot na de verkiezingen maar zelfs dan nog wordt het moeilijk en wordt het lopen op eieren. Het wordt kort dag voor Tobback en de anti-Vlaamse reflexen tijdens de onderhandelingen zullen de verloren gelopen schapen – denk maar aan de scherpe kritiek van Etienne Vermeersch en de links georiënteerde Gravensteengroep op het communautair luik – niet aanzetten om opnieuw de stal op te zoeken. Het wordt eerder een overlevingstocht.

Groen sterker!, LDD onbestaande en Vlaams Belang kalft verder af?  

Dat Vlaams Belang geen hoofdrol meer speelt in Antwerpen, dé stad waar het VB groot werd en de kopstukken zitten, is een veeg teken. LDD zal wel beseffen dat zijn rol uitgespeeld is en wellicht kan hijzelf nog zijn kar aanhaken aan een wagonnetje in nood, Open VLD, tenzij N-VA het risico wil lopen om dit populair woelwater lokaal uit te spelen? Met Groen! kan het alleen maar beter gaan nu ze kunnen vissen in de Linkse vijver dank zij het voor Links moeilijk te verteren socio-economisch compromis dat federaal werd afgesloten zonder hen. Of deze winst voor Groen! voldoende zal zijn om te kunnen wegen op de vorming van de besturen is echter nog een andere zaak.

Ten slotte

Het is niet ondenkbaar dat tussen nu en de verkiezingen de regerende partijen er niet in slagen om de meest gevoelige communautaire hervormingen door te voeren voor de verkiezingen - denk maar aan de bijkomende bevoegdheden voor de gewesten die slechts een deel van het geld krijgen om ze zelf te financieren en waardoor vooral Wallonië zal verarmen. Zal het nog wel kunnen indien de gemeentelijke verkiezingen slecht zouden aflopen voor de meerderheidspartijen? Dreigt dan niet het federale werk stil te vallen omdat Franstalig België met de PS op kop “demandeur de rien” is, zodra het supplementair geld voor Brussel binnen is?

Dan wordt een nieuw verhaal onvermijdelijk.

Pjotr