Europa en de boze wereld

Een goede vriend leende mij het boek “Failed States” van Noam Chomsky. Alleen al de naam van de auteur stuit bij sommigen op afwijzing. In dit geval is het zelfs onvermijdelijk, want wie een uitgesproken mening heeft over wereldmacht en oorlog, zoals de Bush regering, kan niet anders dan even duidelijke antikrachten oproepen. Gelukkig maar. Het is één van mijn weinige vaste overtuigingen dat net zoals de fysieke wet van de zwaartekracht de slinger pas tot rust laat komen in het midden, ook in de menselijke gedragingen en relaties een wetmatigheid bestaat waardoor elke verbreking van het maatschappelijk evenwicht aanleiding geeft tot voldoende reacties voor het vinden van een nieuw evenwicht.

Chomsky heeft gelijk als hij stelt dat de USA haar machtpositie heeft misbruikt om de oorlog in Irak te voeren én dat ze daarbij veel oorlogsrechtsregels niet respecteerden is zelfs geen geheim. Daarom erkent de Amerikaanse regering het internationaal strafhof in Den Haag niet, hoewel ze (terecht) juichen als oorlogsmisdadigers zoals Karadzik eindelijk voor het Hof komen. Geen nood op voorwaarde dat oorlogsmisdadigers in eigen land worden voor de rechter gebracht, maar is dat realistisch?

Zelfs de meest anti Amerikaanse westerling zal het wel niet leuk gevonden hebben dat de Twin Towers in New York werden vernield door een groep terroristen die zich ongemoeid konden organiseren en hun terreurdaden voorbereiden in landen waar de staatsordening ondergeschikt is aan religieus extremisme.

Door het oorlogsgeweld in Georgië wordt Europa opnieuw geconfronteerd met staatsgeweld, ditmaal van de andere wereldspeler, Poetins Rusland.

De Koude oorlog was een aberrante situatie maar zorgde niettemin voor een rustgevend evenwicht. De implosie van het Sovjetrijk – vooral door de economische gevolgen van de wapenwedloop - heeft dit geostrategisch evenwicht verstoord. De gevaarlijke Siberische beer werd een aan de leiband gehouden circusbeer die nog wel kunstjes mocht vertonen maar er verder niet meer toe deed. Weinigen in het Westen deden moeite om te begrijpen wat er toen moet omgegaan zijn in de vernederde Russische zielen. Van grootmacht naar quantité négligable! De lessen uit de vernedering van Duitsland (en Oostenrijk) na WO I zijn we blijkbaar opnieuw vergeten.

Etnisch nationalisme leidde tot het uiteenvallen van het Sovjetconglomeraat en werd aangemoedigd, ook door landen die nationalisme verwerpen. Terecht konden sommige landen deel worden van onze wereld. Maar dat deze landen, Polen, de Baltische Staten, Hongarije, … niet direct overtuigd waren dat oorlog geen optie meer was, mag ons toch niet verbazen. Dat het hun voornaamste betrachting was om eerst lid te worden van de NAVO (omwille van de Amerikaanse veiligheidsparaplu) maakte dit duidelijk.

Oorlog is niet aanvaardbaar !

Vanuit deze absoluut positieve wereldvisie kijken wij naar de buitenwereld en zijn telkens opnieuw verbaasd over zoveel leed.

Tegelijk met het bannen van het begrip ‘oorlog’ in onze leefwereld heeft de EU ook alle spelregels van deze boze wereld verworpen. Dat is goed nieuws, want op die manier kunnen wij het lichtend voorbeeld zijn voor een wrede wereld die het nog niet zover gebracht heeft om af te stappen van geweld als middel om het eigen gelijk te realiseren.
Mahatma Ghandi deed het ons wel voor met zijn succesvol geweldloos verzet. Maar misschien kon dat slechts omdat India door de Engelsen toch enige mate van ‘gentlemenlike’ gedrag en discipline hadden aangeleerd en blijkt dit recept niet te werken in Poetin’s Rusland noch in het hedendaagse China en evenmin in landen waar een dictator zich onaantastbaar waant.

Wat doe je met deze nobele visie ?

Mia Doornaert schreef zopas in De Standaard: “Opnieuw blijkt dat 'de macht uit de loop van een geweer komt', om de woorden aan te halen van Mao Zedong die door zoveel West-Europese intellectuelen de hemel werd in geprezen”. En verder “Aan haar (EU) 'zachte waarden' hebben Peking en Moskou duidelijk geen boodschap. Ze zien de EU als een softie. En eerlijk gezegd, dat heeft de Unie aan zichzelf, of liever aan haar lidstaten te danken. Appeasement werkt niet met bullebakken”. Duidelijke taal, maar wat doe je eraan?

Een ding zou deze crisis ons moeten leren: wanneer men al te zeer afhankelijk is van anderen – zoals Europa voor haar energie – dan is de meest dwingende opdracht om deze afhankelijkheid te herleiden tot aanvaardbare proporties. Dat is de beste strategische reactie op de oorlog in Georgië en zou de absolute topprioriteit van Europa moeten zijn, als het in de toekomst wel invloed wil hebben op de boze buitenwereld. De zwakheid van Europa is ook maar niet in de eerste plaats het gebrek aan militaire macht maar de onenigheid om gemeenschappelijk vernieuwend te denken en handelen. Alleen al te weten dat Rusland de kraan kan dichtdraaien zou niet alleen voormalig Duits bondskanselier Schröder, momenteel bezoldigde in Russische dienst, mogen verontrusten.

Enkel als we enig gewicht op de weegschaal kunnen leggen, kan (proactieve) diplomatie een alternatief zijn. Dat in onderhandelingen de ‘tegenpartij’ zonder duidelijke druk kan overtuigd worden om toegevingen te doen is een softe utopie waarvan onder meer de huidige crisis in België een sprekend voorbeeld is.

De positieve wereldvisie van een machteloze is niet relevant.

Pjotr