ANDERS GELEZEN
Politiek eenheidsdenken
De voorzitter van de Europese Raad, Herman Van Rompuy,
maakte zich boos op de staatslui van weleer die
een Europees project realiseerden zonder de nodige diepgang, waarmee hij bedoelde
dat er onvoldoende convergentie bestaat tussen de lidstaten op maatschappelijk,
financieel en economisch vlak. Nochtans zo merkte Rik Van Cauwelaert op bij de
uitspraak van Van Rompuy, "Wie dat 12 jaar geleden durfde te zeggen werd als een verkrampte nationalist,
in het beste geval als een euroscepticus weggezet, ook door de kopstukken van
Van Rompuys eigen CD&V." Inderdaad, we hebben hem niet gehoord toen
Dehaene als voorstander van de verdieping zijn standpunt wijzigde en koos voor
uitbreiding. Samen met de zo gewenste convergentie rijst een vraag waar nauwelijks
aandacht voor is: veronderstelt diepgang ook een eenheidsdenken? Een vanbovenuit
opgelegd dictaat zonder een democratische besluitvorming wegens het ontbreken van een maatsschappelijk
draagvlak? Eens Anders Lezen.
In de recente discussies over het onderwijs valt bij herhaling
het begrip “eenheidsworst”, waarmee men bedoelt dat eenzelfde onderwijssysteem
of -methode voor leerlingen die per definitie verschillend zijn, niet de beste
oplossing is. De grootste gemene deler hoort thuis in een statistische
benadering maar sluit evenmin aan bij de diversiteit aan capaciteiten van de
leerlingen. Elitair versus gelijke kansen in het onderwijs staat gelijk met
verdieping versus uitbreiding voor het Europese project. De keuze voor de
uitbreiding zonder verdieping was een zegen voor de nieuwe zwakkere landen omdat
ze zo konden genieten van de Europese welvaart via allerlei steunprogramma’s.
Voor de kernlanden waren het nieuwe afzetgebieden en vermits er voldoende geld
was, vormde deze bijkomende financiële last geen onoverkomelijk obstakel. Men
vergat dat de aanvankelijke Europese gedachte - om elke oorlog tussen Europese
staten onmogelijk te maken - stoelde op
een groot maatschappelijk draagvlak. Dat er voor de verdere evolutie - zowel voor uitbreiding of verdieping - zelfs geen moeite meer werd gedaan om
een voldoende draagvlak te verwerven is vanuit een democratisch standpunt
onbegrijpelijk. Trouwens, is er geen sprake van een contradictie wanneer sommigen
dromen van de Verenigde Staten van Europa, die net zoals de Verenigde Staten
van Amerika, overal ten strijde trekken?
Maar waar men bij de uitbreiding te weinig rekening mee heeft
gehouden, was dat de nieuwe leden-landen kwamen uit een langdurige periode van
dictatuur en helemaal niet vertrouwd waren met democratisch beleid en individueel
ondernemerschap in een concurrentiële omgeving. Vanuit Europa stroomde geld
binnen, maar er was onvoldoende ervaring om hiermee om te gaan. Decennialang
was besturen een zaak van een kleine elite en de nomenclatura (een ander woord
voor een gepolitiseerde totaal afhankelijke administratie) die nooit rekenschap
had moeten afleggen en nauwelijks besef had van wat verantwoordelijk
participatief bestuur is, laat staan van transparantie. Het manna zorgde vooral
dat rijken rijker werden en de spreiding van de welvaart slechts met mondjesmaat
toenam. Overigens geldt dit gebrek aan verantwoordelijk beleid niet alleen voor deze nieuwe landen, want het
gesjoemel met Europese subsidies in de Zuid-Europese landen (en sommige
Belgische provincies) is al even onverantwoordelijk, zoals vandaag maar al te
duidelijk blijkt uit de eurocrisis. Dat in tijden van budgettaire tekorten de
confrontatie tussen de rijke landen die daarenboven de spelregels volgen en de
zwakkere landen die zich minder verantwoordelijk gedragen hoog oploopt, is begrijpelijk.
Om deze tegenstelling te illustreren met een vertrouwde situatie in eigen land:
de culturele elite die acties onderneemt om “de solidariteit te redden” en zich
afzet tegen vermeende kortzichtige Vlaamse sponsors, maar tegelijk wel op haar
achterste poten staat wanneer het manna van publieke gelden dreigt op te
drogen. Is het niet een beetje hypocriet om alleen solidair te zijn met
andermans geld?
Hetzelfde plaatje maar dan de keerzijde: de goedkope
arbeiders die vandaag onze arbeidsmarkt overspoelen zijn een doorn in het oog
van de links progressieve maatschappij met op kop de vakbonden, want het is een
aanslag op het sociaal systeem van de kernlanden. Maar was het niet de
bedoeling van de uitbreiding om meer mensen te laten deelnemen aan de welvaart
van Europa? Had men toen niet door dat goedkope concurrentie de prijs voor
arbeid zou doen wankelen? Een socialer Europa maar wel op maat van de rijke
landen, net zoals de culturele elite solidair is zolang het haar niets kost?
Anders Gelezen: Het lijkt er sterk op dat de Europese landen
zich hebben laten leiden door een aanvankelijk mooi verhaal met een duidelijk
doel dat echter in de daaropvolgende decennia evolueerde tot een diffuus
verhaal van ambitieuze politici die, niet gehinderd door enig pragmatisch
denken en realiteitszin, teveel hooi op hun vork namen en nu aan de bevolking
vragen om nog meer macht.
Het Joegoslavisch
voorbeeld
In een opiniebijdrag in dS (3/7) schrijft Theodore Dalrymple
dat Herman Van Rompuy beter zou moeten weten. Het Europa dat Van Rompuy
nastreeft weigert de realiteit te zien, namelijk dat de lidstaten zowel in
tradities als in cultuur en wetgeving verschillen. Het resultaat, zo waarschuwt
Dalrymple zal zelfs geen Belgisch model zijn
maar eerder gelijken op Joegoslavië. Vanuit mijn ervaring (in
diplomatieke dienst) met dit deel van Europa, heel even deze uitspraak ‘Anders
Lezen’.
Joegoslavië werd bijeengehouden door een dictatoriaal
bestuur. Serviërs, Kroaten en Slovenen hebben nauwelijks een gemeenschappelijke
traditie en cultuur, tenzij het gaat om de opgedrongen cultuur van de bezetter:
de Italiaanse vooral katholieke tradities die nog leven langs de Adriatische
kust en uiteraard de Habsburgse tradities. Dan heb ik het nog niet over de
moslimbevolking in Bosnië-Herzegovina. Joegoslavië, een kunstmatige staat zoals
België, geen natie, waarin zowel orthodoxe en nationalistische Serviërs,
katholieke en al even nationalistische Kroaten en Slovenen met de reputatie van
‘Balkan joden’, gedwongen werden tot samenleven. Onder de knoet gehouden door
een dictatuur die als enig doel had zichzelf te bestendigen en daarvoor alle
nodige ‘maatregelen’ nam om rebellie te voorkomen. Kroatische generaals dienden
daarom in Servië en omgekeerd. Toen de burgeroorlog uitbrak kwamen al die
frustraties naar boven en iedereen die ter plaatse deze periode meemaakte kan
getuigen van de wederzijdse diepe haat die deze volkeren voor mekaar koesterden.
Moeilijk te vatten na zovele jaren van vreedzame coexistentie in een ondemocratische samenleving ten
tijde van het Joegoslavisch regime. Vreselijke misdaden tegen de mensheid waren
het bittere resultaat. Oorlogsmisdadigers werden nog lange tijd na de oorlog beschermd
door hun regering en slechts na veel aandringen overgeleverd aan het
internationaal gerechtshof in Den Haag. Maar de ontelbare misdaden die begaan werden
door gewone mensen, buren tot zelfs voormalige vrienden, vormen een veel langer
nawerkend gif dat niet door het lidmaatschap van de EU wordt geneutraliseerd,
hooguit onderdrukt.
De implosie van Joegoslavië was op termijn onvermijdelijk en
zo riskeert het ook Europa te vergaan, wanneer de Unie, net zoals het oude
joegoslavië, de mensen verplicht om op te gaan in een eenheidsdenken en het eigene
ondergeschikt wordt gemaakt aan het overleven van een staat zonder maatschappelijk
draagvlak en dus zonder democratische legitimiteit.
Wie werkelijk voor Europa is, voor de Europese bevolking is,
kan niet anders dan de verscheidenheid van de volkeren (naties) erkennen en respecteren.
Wanneer daaruit voorvloeit dat er minder gemeenschappelijke besluitvorming
mogelijk is, dan is dat zo, want het alternatief kan enkel een (economische) dictatuur
zijn. Was het net niet de bedoeling van de “founding fathers” om elke dictatuur in
Europa definitief te bannen?
Pjotr
Geen opmerkingen:
Een reactie posten