05 november 2015

De Chinese werkelijkheid, een andere kijk (3)

VAN ONZE CORRESPONDENT IN CHINA - In een reeks over het onderbelichte hedendaagse China publiceren wij verhalen van een Vlaming in China. Ditmaal vroegen we hem om iets te vertellen over de zopas afgeschafte éénkindpolitiek in China.

Tweekindpolitiek in China  

China schaft de éénkindpolitiek definitief af. Lees hier het bericht
Vorige donderdag (29/10) is in China de 计划生育政策 (jìhuà shēngyù zhèngcè) éénkindpolitiek definitief afgeschaft en vervangen door een tweekindpolitiek. In het westen is dat als groot nieuws aangekomen maar wie de zaak van nabij gevolgd heeft, wist dat dit er zat aan te komen.
Tijdens de hoogdagen van Mao werden ouders aangemoedigd om veel kinderen te hebben. De éénkindpolitiek is in 1978, kort na Mao Zedong's dood, bedacht door Song Jianin nadat hij twee amerikaanse publikaties en computersimulaties had bestudeerd. De wet werd officieel van kracht in 1979.
De éénkindpolitiek heeft dus niets met maoisme, zelfs niet met communisme te maken!
Voor wie meer wil weten over de verschrikkingen en barbaarse gevolgen van de invoering van de éénkindpolitiek, lees: "Moeder van de rekening" van Steven W. Mosher, Harcourt Brace & Co; 1993. Interessant, heel veel details, maar een beetje westers gekleurde versie.
De éénkindpolitiek gold enkel voor de Han Chinezen (de "kern" Chinezen). De 少数民族 (shǎoshù mínzú) de 55 erkende minderheden, bijna 10 % van de totale bevolking van China, waren vrijgesteld van de éénkindpolitiek.
Kort na de invoering werden de wijkcomite's (meestal vrouwen) belast met het toezicht op de naleving. De sociale controle was bikkelhard en meedogenloos.
Zo ook waren de straffen: vrouwen die hun tweede kind verwachtten en die voor de overheid (ook het onderwijs) werkten, werden op staande voet ontslagen. De sociale druk voor abortus was erg groot.
In de jaren 90 was de éénkindpolitiek in China algemeen ingeburgerd en zelfs algemeen maatschappelijk aanvaard!
Uitzonderingen waren niet uitzonderlijk
Voor de Han Chinezen waren er altijd al verschillende mogelijkheden om aan de éénkindpolitiek te ontsnappen.
- Guanxi. Als je bevriend was met iemand in de administratie of de politiek, kon er altijd wel wat geregeld worden. Vooral voor ouders die in het leger werkten, werd de éénkindpolitiek heel losjes toegepast.
- Betalen. Wachten tot de zaak voor de rechtbank kwam en dan de boete betalen. De boetes waren afhankelijk van je inkomen en je status. Mijn ayi heeft destijds (in 2002) 400 CNY betaald voor haar tweede kind.
- Niet geregistreerde kinderen. Dit gebeurde vooral kort na 1980, toen de de invoering grote polarisatie onder de bevolking veroorzaakte. Maar ook na 2000 waren er nog steeds niet geregistreerde geboorten.
- Emigreren. Tijdelijk of definitief naar het buitenland gaan wonen.
- Met een buitenlander huwen. Officieel gold de éénkindpolitiek ook voor vrouwen die met een buitenlander getrouwd waren, maar dat was in de praktijk moeilijk af te dwingen; de ouders registreerden hun kinderen in het land van de vader.
Geleidelijk kwamen er maatregelen om de éénkindpolitiek af te zwakken:
- Wie als eerste kind een meisje had en aan bepaalde andere voorwaarden voldeed, mocht "nog eens proberen"
- Een jaar of tien geleden waren er al zoveel uitzonderingen dat nog maar een derde van de Chinezen aan de éénkindpolitiek onderworpen was.
- Een jaar of drie geleden werd de éénkindpolitiek afgeschaft voor echtparen die beiden uit een éénkindgezin komen.
Er kwam ook weerstand tegen de geldboetes en het ontslag van overtreders van de éénkindpolitiek. Ik herinner mij een tijd geleden de heisa op Weibo, Renren en WeChat toen een lerares veroordeeld werd tot ontslag en een (kleine) geldboete toen ze haar tweede kind verwachtte.
De éénkindpolitiek heeft de tradities in China een flinke schok gegeven. Traditioneel gaan meisjes, als ze trouwen, inwonen bij de ouders van de bruidegom. Ook nu nog verwachten ouders dat hun schoondochter voor hen zorgt als ze hulpbehoevend worden. Dat betekent dat ouders die als enig kind een meisje hebben, weten dat er een dag komt dat ze hun enig kind "verliezen", zeker als hun dochter trouwt met iemand die ver van hen weg woont.
Ouders met een dochter, zijn op zichzelf aangewezen als ze een dagje ouder worden. Het pervers gevolg (van de combinatie van tradities en de éénkindpolitiek) is dat alle ouders een jongen willen. Meisjes worden massaal geaborteerd, wat wettelijk verboden is, maar toch gedaan wordt. Men heeft een tijdlang echografie verboden (zodat men niet kon weten of er een jongen of meisje aankwam) maar dat was niet vol te houden. Vandaag mogen dokters en verpleegkundigen die op de echografie duidelijk zien of het een jongen of meisje is, dat niet vertellen aan de ouders. Een bron voor hongbao’s natuurlijk.
Specialisten hebben al voorspeld dat de afschaffing van de éénkindpolitiek geen enkel effect gaat hebben op de bevolkingsevolutie in China. Het doel van de afschaffing is natuurlijk om een oplossing te bieden voor de snel verouderende bevolking in China. Om meer werkkrachten toe te voegen aan de economie. Dat gaat dus niet lukken.
China is de laatste decennia supersnel veranderd. Zo ook de tradities, sociale verhoudingen en gewoonten. Jonge echtparen willen simpelweg geen kinderen meer. Enkel de druk van de grootouders dwingt vele gezinnen om toch nog een kind op te voeden. Maar twee kinderen: no way!
Er wordt nog steeds hevig getrouwd in China maar het aantal scheidingen in Shanghai ligt op ongeveer hetzelfde niveau als in Londen. De nieuwe samenlevingsvormen doen het blijkbaar goed in China: het aantal bewust kinderloze echtparen neemt snel toe.
Ook het aantal "bewuste single" (vooral vrouwen, maar ook mannen) neemt razendsnel toe. De ACWF (een spreekbuis van de regering) veroordeelt dit scherp. In campagnes op radio, tv en andere media hebben ze het over "shengnu's" (剩女; shèngnǚ; letterlijk "leftover women")
Een paar maanden geleden was er een hevige reactie op Weibo en WeChat. Veel van deze zogenaamde shengnu's zijn carrierevrouwen, zakenvrouwen en bijzonder hoog opgeleide dames. Zij waren het beu om door de regering te worden gedenigreerd tot "overblijvende vrouwen". Zij kiezen hun partner, meestal voor kortstondige relaties, zelf uit. En willen daarbij geen goed- of afkeuring van officiele zijde.
Als ze in Beijing echt iets willen doen aan de omgekeerde pyramide, dan gaan ze iets anders moeten verzinnen.
Tot zover dit verhaal van een Vlaming in China.
Nawoord
Schoktherapieën zoals de éénkindpolitiek botsen met onze westerse waarden. Een mens leven geven in functie van de economische draagkracht van een volk is niet opbeurend, maar wie nog durft nadenken zal misschien wel tot de conclusie komen dat het niet onverstandig is en daarom door de Chinese bevolking tijdelijk aanvaard werd. Of het klakkeloos overnemen van de moderniteit zo’n positieve zaak is, valt nog af te wachten.
Pjotr

Geen opmerkingen: